Behandeling

Chemotherapie is een behandeling met bepaalde medicijnen (ook wel cytostatica genoemd) die de deling en dus de vermenigvuldiging van (kanker)cellen remmen. Een chemotherapeutische behandeling wordt in een aantal situaties gegeven:

• om de ziekte te genezen wanneer verwacht wordt dat door middel van chemotherapie alle kankercellen in het lichaam kunnen worden vernietigd;
• om na chirurgie of radiotherapie restjes achtergebleven kankercellen te vernietigen (de zogenaamde aanvullende of adjuvante therapie);
• om de kanker terug te dringen (of om een tumor te laten slinken) voorafgaand aan een andere behandeling zoals chirurgie of een stamceltransplantatie (= neo-adjuvante therapie);
• om de kanker te beheersen, symptomen te bestrijden en de levensduur van de patiënt te verlengen (= palliatieve chemotherapie).

Bijwerkingen
De medicijnen worden via een infuus, in tabletvorm of via onderhuidse injecties toegediend. De werkzame stoffen verplaatsten zich via het bloed naar alle weefsels van het lichaam en vallen daar de kwaadaardige cellen aan. Helaas beïnvloeden deze geneesmiddelen ook de gezonde cellen in het lichaam, wat vaak bijwerkingen tot gevolg heeft. De schade aan de gezonde cellen is echter meestal tijdelijk is en de bijwerkingen verdwijnen dan ook na afloop van de behandeling. De cellen in het lichaam die het meest gevoelig zijn voor chemostatica zijn het beenmerg, de haarzakjes, zaad- en eicellen, het slijmvlies in de mond en het spijsverteringskanaal.

De meest voorkomende bijwerkingen zijn:

• symptomen als gevolg van een tekort aan gezonde bloedcellen door een vertraagde aanmaak in het beenmerg:
  • anemie als gevolg van een gebrek aan rode bloedcellen. Rode bloedcellen vervoeren zuurstof naar alle delen van het lichaam. Bij een tekort treden aanhoudende vermoeidheid, duizeligheid, bleekheid, of kortademigheid bij lichamelijke activiteiten op
  • frequente of terugkerende infecties en langzame genezing, door het gebrek aan normale witte bloedcellen
  • verhoogde kans op bloedingen of onverklaarbare blauwe plekken door een tekort aan bloedplaatjes. Bloedplaatjes helpen bij het stollen van bloed en het stelpen van bloedingen
• haaruitval door inwerking van de cytostatica op de haarzakjes. Of haaruitval optreedt is afhankelijk van het type, de combinatie of de dosis chemotherapie die wordt gegeven
• misselijkheid en braken. Niet alle middelen veroorzaken deze bijwerkingen en door meer doeltreffende geneesmiddelen zijn deze bijwerkingen een veel minder groot probleem dan in het verleden
• diarree en constipatie. Omdat de chemostatica de cellen in de wanden van het spijsverteringskanaal beïnvloeden kan gedurende een periode diaree, maar ook constiptatie optreden
• verlies van eetlust en veranderingen in uw smaakzintuigen. Sommige cytostatica veroorzaken in de eerste weken na de toediening een pijnlijke mond doordat zij inwerken op het slijmvlies van de mond en zweren veroorzaken
• effecten op de zenuwen in handen of voeten. Dit kan leiden tot tintelingen of gevoelloosheid, of een gevoel van spelden en naalden. Dit verschijnsel wordt perifere neuropathie genoemd
• effecten op het zenuwstelsel. Sommige cytostatica kunnen gevoelens van angst, onrust, duizeligheid, slaperigheid of hoofdpijn veroorzaken. Soms ervaart de patiënt een gevoel van concentratieverlies

Immunotherapie
Bij deze therapie worden – om de ongewenste cellen te vernietigen – stoffen gebruikt die van nature in het lichaam voorkomen. Immunotherapie wordt dan ook wel biologische therapie genoemd. De werking van deze middelen berust op verschillende mechanismen:

• monoklonale antistoffen. Het immuunsysteem van het lichaam gebruikt antistoffen bij de bestrijding van infecties. Antilichamen kunnen ook gebruikt worden in de behandeling van kanker. Een monoklonaal antilichaam (antistof) herkent eiwitten die worden aangetroffen op het oppervlak van bepaalde cellen. Zodra het monoklonaal antilichaam (monoklonaal = afkomstig zijn uit één enkele cel) het eiwit herkent, klampt het zich vast aan deze cel en worden reacties teweeggebracht die de cellen vernietigen. Ook is het mogelijk een geneesmiddel of radioactieve stof aan de antilichamen te hechten, zodat deze stoffen hun werking rechtstreeks op één specifiek type kankercel kunnen richten.
• groei-remmers
• proteasoom-remmers. Proteasomen zijn enzymen die in alle cellen van het lichaam voorkomen en een belangrijke rol spelen in de controle van de celfuncties en de celgroei. Proteasoom-remmers verstoren de werking van deze enzymen. Omdat kankercellen gevoeliger zijn voor proteasoom-remmers dan normale cellen, zullen zij daarom eerder sterven.
• angiogenese-remmers. Tumoren hebben zuurstof en voedingsstoffen nodig. Deze voedingsstoffen halen zij uit het omringende netwerk van bloedvaten. De aanmaak van bloedvaten wordt angiogenese genoemd. Angiogenese-remmers verstoren de ontwikkeling van deze bloedvaten, waardoor de kanker niet kan overleven.
• vaccins
• gentherapie. Bij gentherapie wordt genetisch materiaal in de cellen gebracht, waardoor deze cellen eiwitten gaan produceren die zij normaal gesproken niet produceren en die kunnen helpen bij het bestrijden van ziektes.
  Gentherapie is een nieuwe techniek die de komende jaren in studieverband (trials) zal worden ontwikkeld voor de behandeling van een aantal verschillende kankers.

Op de website van het KWF, is uitgebreide informatie beschikbaar: www.kanker.nl